Chandrayaan-5 : भारत आणखी एक मोठी चंद्र मोहीम हाती घेत आहे. चांद्रयान-५. इस्रोचे अध्यक्ष व्ही. नारायणन यांनी नुकतीच ही घोषणा केली की केंद्राने चांद्रयान-५ मोहिमेला मान्यता दिली आहे. या लेखात आपण चांद्रयान-५ च्या उद्दिष्टांबद्दल, बजेटबद्दल, प्रक्षेपण तारखेच्या अंदाजाबद्दल आणि या मोहिमेच्या इतर महत्त्वाच्या बाबींविषयी माहिती घेऊया.
Chandrayaan-5 : चंद्राच्या संशोधनात भारत सातत्याने पुढे जात आहे. चांद्रयान-३ ने २३ ऑगस्ट २०२३ रोजी चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाजवळ सॉफ्ट लँडिंग करून ऐतिहासिक कामगिरी केली. या यशस्वी मोहिमेनंतर भारत आणखी एक मोठी चंद्र मोहीम हाती घेत आहे. चांद्रयान-५. इस्रोचे अध्यक्ष व्ही. नारायणन यांनी नुकतीच ही घोषणा केली की केंद्राने चांद्रयान-५ मोहिमेला मान्यता दिली आहे. या लेखात आपण चांद्रयान-५ च्या उद्दिष्टांबद्दल, बजेटबद्दल, प्रक्षेपण तारखेच्या अंदाजाबद्दल आणि या मोहिमेच्या इतर महत्त्वाच्या बाबींविषयी माहिती घेऊया.
चांद्रयान-५ मोहीम: एक विहंगावलोकन (Chandrayaan-5)
चांद्रयान-५ ही भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) आणि जपान एरोस्पेस एक्सप्लोरेशन एजन्सी (JAXA) यांची संयुक्त मोहीम आहे. यामध्ये चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवीय भागाचा अधिक सखोल अभ्यास करण्यासाठी २५० किलो वजनाचा प्रगत रोव्हर पाठवण्यात येणार आहे. या मोहिमेचे मुख्य उद्दिष्ट चंद्रावरील पाण्याचे प्रमाण आणि त्याचा संभाव्य उपयोग निश्चित करणे आहे.
चांद्रयान-५ चे प्रमुख वैशिष्ट्ये आणि तांत्रिक माहिती (Chandrayaan-5)
घटक माहिती
मिशनचे नाव – चांद्रयान-५
प्रक्षेपण वर्ष – २०२८-२०२९ (अपेक्षित)
संघटनांचे सहकार्य – इस्रो (ISRO) आणि जॅक्सा (JAXA)
प्रक्षेपण यान – JAXA चे H3 प्रक्षेपण वाहन
रोव्हरचे वजन – २५० किलो
बजेट – ₹६१५ कोटी+ (अपेक्षित)
मोहिमेचा कालावधी – अंदाजे ६ महिने
चांद्रयान-५ मोहिमेचे उद्दिष्ट (Chandrayaan-5)
चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवीय प्रदेशाचा सखोल अभ्यास करणे.
सावलीत असलेल्या भागांमध्ये पाण्याच्या साठ्याचा शोध घेणे.
चंद्राच्या खनिज रचना आणि थर्मल गुणधर्म तपासणे.
२५० किलो वजनाचा प्रगत रोव्हर तैनात करणे.
चंद्राच्या पृष्ठभागाच्या अचूक मापनासाठी प्रगत तंत्रज्ञान वापरणे.
भविष्यातील मानव-अभियानांसाठी संभाव्यता तपासणे.
चांद्रयान-५ चे तंत्रज्ञान आणि उपकरणे (Chandrayaan-5)
1. प्रगत रोव्हर
चांद्रयान-३ मधील ‘प्रज्ञान’ रोव्हर २५ किलो वजनाचा होता, तर चांद्रयान-५ चा रोव्हर तब्बल २५० किलो वजनाचा असेल. या सुधारित रोव्हरमुळे अधिक वैज्ञानिक निरीक्षणे आणि डेटा संकलन शक्य होईल.
2. लँडर तंत्रज्ञान
इस्रो सुदृढ लँडर विकसित करत आहे, जो चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाच्या कठीण भूभागावर सुरक्षित उतरू शकेल.
3. प्रक्षेपण यान
या मोहिमेसाठी JAXA च्या H3 प्रक्षेपण यानाचा वापर केला जाईल, जे इस्रोच्या GSLV MK-III पेक्षा अधिक क्षमतावान आहे.
4. वैज्ञानिक उपकरणे
ग्राउंड पेनिट्रेटिंग रडार (GPR) – पृष्ठभागाच्या १.५ मीटर खोलीपर्यंत तपासणी करण्यासाठी.
न्यूट्रॉन स्पेक्ट्रोमीटर (NS) – एक मीटर खाली हायड्रोजन शोधण्यासाठी.
चांद्रयान-५ चे संभाव्य फायदे (Chandrayaan-5)
चंद्राच्या संसाधनांचा अधिक सखोल अभ्यास
पाणी आणि बर्फाच्या साठ्याचे प्रमाण निश्चित करणे
चंद्रावर मानवी वसाहतींच्या शक्यतेचा अभ्यास
भविष्यातील चंद्र मोहिमांसाठी महत्त्वपूर्ण डेटा संकलन
भारताच्या जागतिक अंतराळ संशोधनात योगदानाची वाढ
चांद्रयान-५: भविष्यातील संधी आणि भारताची वाटचाल (Chandrayaan-5)
चांद्रयान-५ ही भारताच्या अंतराळ संशोधनासाठी एक मोलाची संधी आहे. चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर संशोधन करून भविष्यातील मोहिमांसाठी आवश्यक माहिती मिळवणे या मोहिमेचा मुख्य उद्देश आहे. ही मोहीम यशस्वी झाल्यास, भारत चंद्र संशोधनात एक आघाडीचा देश म्हणून उदयास येईल.
निष्कर्ष
चंद्रयान-५ ही भारतासाठी एक ऐतिहासिक मोहीम ठरणार आहे. इस्रो आणि जॅक्सा यांच्या संयुक्त सहकार्यामुळे ही मोहीम आणखी प्रभावी ठरेल. या मोहिमेद्वारे चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाच्या गूढ भागांचा शोध घेण्यास मदत होईल आणि भविष्यातील अंतराळ संशोधनासाठी नवे दार उघडले जाईल.
